207

Trochę ciekawostek – na weekend (czego to ludzie nie wymyślą ...

Następnego dnia wybrałem się z don Juanem na spacer. Szliśmy drogą prowadzącą do miasta Oaxaca. Była druga po południu; o tej porze nie było tu żadnego ruchu.

Szliśmy wolnym krokiem. Naraz don Juan powiedział, że nasza rozmowa o małych tyranach była zaledwie wprowadzeniem do tematu świadomości. Stwierdziłem, że to, co usłyszałem, pozwoliło mi spojrzeć na wiele rzeczy z nowej perspektywy. Don Juan poprosił, żebym wyjaśnił to bliżej.

Wiązało się to ze sporem na temat Indian Yaqui, jaki wiedliśmy kilka lat wcześniej. W czasie szkolenia przeznaczonego dla prawej strony don Juan próbował mnie przekonać, że Yaqui mogliby wiele skorzystać na tym, iż są uciskani. Wówczas zapalczywie dowodziłem, że okropne warunki, w jakich żyją, nikomu nie mogą przynieść korzyści. Dodałem jeszcze, że nie rozumiem, jak, będąc Yaquim, może nie reagować na tak krzyczącą niesprawiedliwość.

Słuchał mnie wtedy uważnie. Byłem pewien, że zechce bronić swego stanowiska, on jednak zgodził się ze mną i przyznał, iż położenie Indian Yaqui jest okropne. Zauważył jednak, że nie ma sensu wyróżniać akurat Yaquich, skoro wszyscy ludzie żyją w strasznych warunkach.

– Nie użalaj się nad biednymi Yaqui. – rzekł. – Płacz nad ludzkością. Jeśli chodzi o Indian Yaqui, moim zdałem mają szczęście. Są uciskani i dzięki temu niektóry z nich mogą w końcu odnieść tryumf. Ale uciskający, mali tyrani, którzy po nich depczą, nie mają nawet cienia szansy.

Natychmiast zareagowałem litanią politycznych sloganów. Zupełnie nie rozumiałem, o co mu chodzi. Don Juan jeszcze raz próbował mi wyjaśnić pojęcie małych tyranów, ale nic z tego do mnie nie dotarło. Dopiero teraz wszystko znalazło się na swoim miejscu.

– Nic jeszcze nie jest na swoim miejscu – zaśmiał się, gdy mu o tym opowiedziałem. – Jutro, gdy wrócisz do stanu normalnej świadomości, zupełnie nie będziesz pamiętał, co sobie teraz uświadomiłeś.

Wiedziałem, że to prawda, i poczułem przygnębienie.

– Przydarzy ci się coś, co kiedyś zdarzyło się także mnie – ciągnął. – Mój dobroczyńca, nagual Julian, doprowadził do tego, że w stanie podwyższonej świadomości zrozumiałem rolę małych tyranów, tak jak ty teraz. I skończyło się na tym, że w zwyczajnym życiu zmieniłem zdanie, nie mając pojęcia dlaczego. Zawsze byłem uciskany i nienawidziłem tych, którzy mnie uciskali. Wyobraź sobie moje zdumienie, gdy okazało się, że zaczynam szukać towarzystwa małych tyranów. Sądziłem, że musiałem zwariować.

Dotarliśmy do miejsca, gdzie na poboczu drogi leżał zwał ziemi, która kiedyś osunęła się ze zbocza. Z ziemi sterczały na wpół odkryte wielkie głazy; don Juan usiadł na jednym z nich i gestem nakazał mi usiąść naprzeciwko siebie. A potem, bez żadnych wstępów, zaczął mi wyjaśniać tajemnicę świadomości.

Powiedział, że widzący, dawni i nowi, odkryli wiele prawd dotyczących świadomości i dla lepszego zrozumienia ułożyli je w pewnym określonym porządku. Mistrzostwo świadomości polega na zinternalizowaniu wszystkich tych prawd. Pierwsza z nich mówi, że ponieważ jesteśmy dobrze zaznajomieni ze światem, który postrzegamy, wierzymy, iż składa się on z rzeczy, które istnieją same w sobie i niezależnie, tak, jak je postrzegamy, podczas gdy w gruncie rzeczy nie istnieje żaden świat przedmiotów, lecz tylko wszechświat emanacji Orła.

Don Juan powiedział, że zanim będzie mógł mi wyjaśnić, co to takiego emanacje Orła, najpierw musimy porozmawiać o znanym, nieznanym i niepoznawalnym. Większość prawd o świadomości odkryli dawni widzący, ale to nowi widzący ustawili je w odpowiednim porządku. A bez tego porządku stają się one niemal zupełnie niezrozumiałe.

Dalej mówił, że dawni widzący popełnili jeden ze swych największych błędów, nie szukając żadnego porządku. W rezultacie przyjęli zgubne w skutkach założenie, iż nieznane i niepoznawalne to to samo. Nowi widzący musieli poprawić ten błąd. Wyznaczyli granice i zdefiniowali nieznane jako to, co jest zakryte przed człowiekiem, czasami zamaskowane przerażającym kontekstem, niemniej jednak znajduje się w naszym zasięgu. Niepoznawalne zaś nie mieści się w granicach naszego pojmowania, nie daje się opisać ani zrozumieć. Jest to coś, czego nigdy nie poznamy, choć istnieje, olśniewające i jednocześnie przerażające w swym ogromie.

– W jaki sposób widzący odróżniają jedno od drugiego? – zapytałem.

– Istnieje prosta zasada. W obliczu nieznanego człowiek staje się śmiały. Cechą nieznanego jest to, że daje nam poczucie nadziei i szczęścia. Człowiek czuje euforię i przypływ sił. Nawet lęk, który wzbudza nieznane, jest pełnią. Nowi widzący przekonali się w widzeniu, że człowiek w obliczu nieznanego osiąga szczyt swych możliwości.

Jednak gdy człowiek pomyli niepoznawalne z nieznanym, rezultaty okazują się katastrofalne. Widzący czuje się wyczerpany i traci jasność. Ma wrażenie, jakby go Przygniatał wielki ciężar. Jego ciało traci sprawność, trzeźwość umysłu opuszcza go, a myśli błąkają się bez celu, gdyż niepoznawalne nie ma żadnych energetyzujących właściwości. Pozostaje ono poza zasięgiem człowieka; dlatego nie należy się w nie zapuszczać bezmyślnie, ani nawet z rozwagą. Nowi widzący zrozumieli, że muszą być przygotowani na zapłacenie niesłychanie wysokiej ceny za najmniejszy nawet kontakt z niepoznawalnym.

Don Juan powiedział, ze nowi widzący musieli przełamać potężne bariery tradycji. Na początku nowego cyklu żaden z nich nie miał pewności, które procedury z ich ogromnej tradycji są właściwe, a które nie. Było oczywiste, ze dawni widzący popełnili jakiś błąd, ale nowi widzący nie wiedzieli, na czym on polegał. Założyli więc, ze wszystko, co robili ich poprzednicy, było błędem. Starożytni widzący byli mistrzami przypuszczeń. Sądzili na przykład, ze skuteczność w widzeniu stanie się dla nich ochroną. Uważali się za nietykalnych – a jednak najeźdźcy uderzyli w nich i skazali większość z nich na potworną śmierć. Starożytni widzący nie mieli żadnej ochrony, choć przepełniała ich absolutna pewność, ze nie można ich zranić.

Nowi widzący nie tracili czasu na domysły, gdzie mógł leżeć błąd, lecz zajęli się sporządzaniem mapy nieznanego, by oddzielić je od niepoznawalnego.

– Jak się do tego zabrali, don Juanie? – zapytałem.

– Przez kontrolowane użycie widzenia. – wyjaśnił.

Powiedziałem, ze chodziło mi o to, co dokładnie oznacza sporządzanie mapy nieznanego.

Don Juan odrzekł, ze oznacza to udostępnianie nieznanego naszej percepcji. Konsekwentnie praktykując widzenie nowi widzący odkryli, ze znane i nieznane należą do tej samej kategorii, gdyż jedno i drugie znajduje się w zasięgu ludzkiej percepcji. Widzący mogą w każdej chwili opuście znane i wejść w nieznane.

Wszystko, co przekracza granice naszej percepcji, jest niepoznawalne. Rozróżnienie między niepoznawalnym a nieznanym jest niezmiernie istotne. Widzący, który wskutek pomieszania tych dwóch kategorii musi stawie czoło niepoznawalnemu, znajduje się w bardzo niebezpiecznej sytuacji.

– Gdy to właśnie przydarzyło się starożytnym widzącym. – mówił don Juan. – uznali oni, ze ich procedury wzięły w łeb. Nie przyszło im do głowy, ze większość z tego, co się tam znajduje, wykracza poza nasze możliwości pojmowania. Był to z ich strony przerażający błąd w osądzie, za który drogo zapłacili.

– A co się stało potem, gdy już uświadomili sobie różnicę między nieznanym a niepoznawalnym? – zapytałem.

– Zaczął się nowy cykl. Właśnie to rozróżnienie wyznacza granicę między starym a nowym. Wszystko, czego dokonali nowi widzący, wyrasta ze zrozumienia tej różnicy.

Don Juan stwierdził, ze widzenie w zasadniczy sposób przyczyniło się zarówno do zniszczenia świata starożytnych widzących, jak i do rekonstrukcji nowego świata. Właśnie dzięki widzeniu nowi widzący odkryli pewne niezaprzeczalne fakty, dzięki którym udało im się dojść do rewolucyjnych wniosków dotyczących natury człowieka i świata. Te wnioski, dzięki którym mógł się rozpocząć nowy cykl, to były prawdy o świadomości, które właśnie mi przekazywał.

Don Juan poprosił mnie, bym poszedł z nim do centrum miasta, na spacer dokoła rynku. Po drodze zaczęliśmy rozmawiać o maszynach i precyzyjnych urządzeniach. On twierdził, ze maszyny są przedłużeniem naszych zmysłów, a ja utrzymywałem, ze niektóre urządzenia należą do tej kategorii, gdyż wykonują czynności, których człowiek fizycznie nie jest w stanie wykonać.

– Nasze zmysły potrafią wszystko. – zapewniał don Juan.

– Mogę ci na przykład powiedzieć, ze istnieją urządzenia wykrywające fale radiowe, które docierają do nas z przestrzeni kosmicznej. – odparowałem. – Nasze zmysły nie wyczuwają fal radiowych.

– Ja jestem innego zdania – odrzekł. – Myślę, że nasze zmysły są w stanie wykryć wszystko, co nas otacza.

– A co w takim razie z ultradźwiękami? – nie ustępowałem. – Nie mamy organów, które by je wyczuwały.

– Widzący są przekonani, że wykorzystujemy tylko bardzo niewielką część naszych możliwości.

Don Juan zagłębił się w myślach, jakby próbował zdecydować, co ma powiedzieć. Potem uśmiechnął się.

– Mówiłem ci już, że pierwsza z prawd dotyczących świadomości to ta, iż świat wokół nas jest zupełnie czymś innym, niż nam się wydaje. Sądzimy, że jest to świat przedmiotów, ale to nieprawda.

Umilkł, jakby chciał sprawdzić moją reakcję na te słowa. Powiedziałem, że zgadzam się z tym założeniem, gdyż można sprowadzić wszystko do pojęcia pola energetycznego. Don Juan stwierdził na to, że intuicyjnie wyczuwam prawdę, ale logiczne jej uzasadnienie nie jest równoznaczne z weryfikacją. Nie interesuje go moja zgoda czy sprzeciw, lecz próba zrozumienia, na czym ta prawda polega.

– Nie potrafisz dostrzec pola energetycznego – ciągnął. – To znaczy, przeciętny człowiek nie potrafi tego zrobić. Ale gdybyś potrafił je zobaczyć, stałbyś się widzącym, a w takim przypadku to ty wyjaśniałbyś prawdy dotyczące świadomości. Rozumiesz, o co mi chodzi?

Dalej mówił, że wnioski, do których dochodzi się drogą rozumowania, mają bardzo niewielki albo żaden wpływ na zmianę kierunku naszego życia. Dlatego istnieją niezliczone przykłady ludzi, którzy mają niezwykle jasno sprecyzowane poglądy, a jednak nieustannie działają wbrew nim; nie potrafią oni wytłumaczyć swego zachowania inaczej jak tylko powtarzając, że błądzić jest rzeczą ludzką.

– Pierwsza prawda mówi, że świat jest taki, na jaki wygląda, a jednak taki nie jest – ciągnął. – Nie jest tak stały i realny, jak każą nam wierzyć zmysły, ale nie jest też ułudą. Świat nie jest iluzją, jak mnie przekonywano; z jednej strony jest rzeczywisty, a z drugiej nie. Skup się na tym, gdyż musisz to zrozumieć, a nie tylko zaakceptować. Postrzegamy, to niezaprzeczalny fakt. Ale to, co postrzegamy, nie jest faktem tego samego rodzaju, gdyż uczymy się, co powinniśmy dostrzegać. Coś z zewnątrz działa na nasze zmysły. To niepodważalna prawda. Natomiast iluzją jest to, co dostrzegają nasze zmysły. Weź na przykład górę. Nasze zmysły mówią nam, że jest to obiekt. Ma wymiary, kolor, formę. Nawet podzieliliśmy góry na różne kategorie i ten podział jest precyzyjny co do najdrobniejszego szczegółu. Nie ma w tym nic złego; błąd leży w tym, że nigdy nam nie przyszło do głowy, iż nasze zmysły odbierają tylko powierzchnię rzeczy. Reaguj ą tak, jak reaguj ą, bo zmusza je do tego pewna cecha naszej świadomości.

Znów zacząłem się z nim zgadzać, chociaż nie dlatego, że do końca rozumiałem jego punkt widzenia. Była to raczej reakcja na sytuację zagrożenia. On jednak przerwał mi.

– Użyłem słowa “świat" – powiedział – na oznaczenie wszystkiego, co nas otacza. Oczywiście znam lepsze określenie, ale dla ciebie byłoby ono zupełnie niezrozumiałe. Widzący mówią, że jedynie nasza świadomość każe nam wierzyć w istnienie świata rzeczy. Ale tak naprawdę są to emanacje Orła, płynne, w nieustannym ruchu, a jednak niezmienne i wieczne.

Chciałem zapytać, co to takiego emanacje Orła, ale powstrzymał mnie gestem dłoni. Stwierdził, że celem istnienia wszystkich czujących istot jest powiększanie świadomości. Zdaniem don Juana to odkrycie miało kolosalne znaczenie i było jednym z najwartościowszych Przekazów, jakie zostawili nam w spadku dawni widzący.

Zapytał na pół serio, czy znam lepszą odpowiedź na Pytanie, które od zawsze prześladowało człowieka: jaki Jest powód naszego istnienia. Natychmiast przyjąłem pozycję obronną. Zacząłem się upierać, ze to pytanie jest bezsensowne, gdyż nie istnieje tu żadna logiczna odpowiedź. Stwierdziłem, ze na taki temat można rozmawiać wyłącznie w kategoriach religijnych, a wówczas wszystko staje się kwestią wiary.

– Starożytni widzący nie mówili po prostu o wierze. – odparł. – Zmysłem praktycznym nie dorównywali nowym widzącym, mieli go jednak dość, by zdać sobie sprawę, co właściwie widzą. Zadałem ci to pytanie, które tak cię wzburzyło, bo chciałem ci wykazać, ze racjonalna strona umysłu nie potrafi odpowiedzieć na pytanie o powód naszego istnienia. Za każdym razem, gdy tego próbuje, sprowadza wszystko do kwestii wiary. Starożytni widzący wybrali inną drogę i znaleźli odpowiedz, która nie opiera się wyłącznie na wierze.

Powiedział, ze dawni widzący, narażając się na nieopisane niebezpieczeństwa, zobaczyli niepojętą siłę, z której biorą swój początek wszystkie czujące istoty. Nazwali tę siłę Orłem, gdyż kilka przelotnych spojrzeń, tylko tyle bowiem mogli znieść, ujawniło, iż z wyglądu przypomina ona olbrzymiego czarno-białego orła.

Zobaczyli, ze to właśnie od Orła pochodzi wszelka świadomość. Stwarza on czujące istoty, by żyły i wzbogacały swym życiem daną im świadomość. Zobaczyli też, ze Orzeł pożera ową wzbogaconą świadomość, gdy żywe istoty z jego nakazu porzucają ją w chwili śmierci.

– Dla starożytnych widzących. – ciągnął don Juan. – stwierdzenie, ze celem istnienia jest wzbogacanie świadomości, nie jest oparte na wierze ani na logicznym rozumowaniu. Oni to widzieli. Widzieli, ze świadomość czującej istoty w chwili śmierci ulatuje i niczym świetlisty kłaczek bawełny unosi się prosto do dzioba Orła, gdzie zostaje pożarta. Dla dawnych widzących był to dowód, że czujące istoty żyją tylko po to, by wzbogacać świadomość, która jest pokarmem Orła.

Wyjaśnienia zostały przerwane, gdyż don Juan musiał na kilka dni wyjechać w interesach. Nestor zawiózł go do Oaxaca. Żegnając się z nimi przypomniałem sobie, ze gdy w początkach naszej znajomości don Juan mówił o wyjazdach w interesach, zawsze sądziłem, iż pod tym określeniem kryje się coś zupełnie innego. Po jakimś czasie uświadomiłem sobie, że należy to rozumieć dosłownie. Zawsze, gdy wybierał się w taką podroż, nakładał jeden ze swoich nienagannie skrojonych trzyczęściowych garniturów i stawał się zupełnie niepodobny do Indianina, którego znałem. Wyraziłem kiedyś uznanie dla tej metamorfozy.

– Nagual jest tak elastyczny, ze może się wcielić we wszystko. – odrzekł. – Bycie nagualem oznacza między innymi, ze nie masz nic, czego musiałbyś bronić. Pamiętaj o tym, bo jeszcze wiele razy będziemy do tego wracać.

I rzeczywiście wracaliśmy do tego wielokrotnie, omawialiśmy ten punkt na wszelkie możliwe sposoby, wyglądało na to, ze don Juan rzeczywiście nie ma nic, czego musiałby bronić, ale podczas jego nieobecności w Oaxaca ogarnął mnie cień wątpliwości. Naraz uświadomiłem sobie, ze nagual ma jednak coś do obrony – moim zdaniem był to opis Orła i jego poczynań.

Próbowałem porozmawiać o tym z niektórymi towarzyszami don Juana, ale oni unikali dyskusji. Usłyszałem, ze nie wolno im prowadzić ze mną tego rodzaju rozmów, dopóki don Juan nie skończy swoich wyjaśnień.

Gdy tylko wrócił, usiedliśmy by porozmawiać i zapytałem go o to.

– Te prawdy nie wymagają zażartej obrony. – odrzekł. – Jeśli sądzisz, ze próbuję ich bronić, jesteś w błędzie. Te prawdy zostały zebrane dla rozkoszy i oświecenia wojowników, a nie po to, by wzbudzać w człowieku. Jakiekolwiek uczucia własności Gdy mówiłem ci, ze nagual nie ma nic, czego musiałby bronić, miałem na myśli między innymi to, ze nagual jest wolny od obsesji.

Odrzekłem, ze nie stosuję się do jego nauk, gdyż popadłem w obsesję na punkcie opisu Orła i jego uczynków. Powtarzałem, ze ta teoria przejmuje mnie grozą.

– To nie jest tylko teoria. – usłyszałem. – To fakt. I moim zdaniem cholernie przerażający. Nowi widzący nie bawili się w teorie.

– Ale jakiego rodzaju siłą jest Orzeł?

– Nie mam pojęcia, co ci odpowiedzieć. Orzeł dla widzących jest równie realny jak dla ciebie czas czy siła grawitacji, równie abstrakcyjny i niezrozumiały.

– Chwileczkę, don Juanie? Te pojęcia są abstrakcyjne, ale odnoszą się do prawdziwych zjawisk, które można zbadać doświadczalnie. Poświęcono im całe dziedziny nauki?

– Istnienie Orła i jego emanacji również można potwierdzić doświadczalnie. – odparł don Juan. – I poświęcone są im nauki nowych widzących.

Poprosiłem, żeby mi wyjaśnił, czym są emanacje Orła. Odrzekł, ze są one samoistnym, niezmiennym zjawiskiem, które zawiera w sobie wszystko, co istnieje, zarówno znane, jak i niepoznawalne.

– Nie da się opisać w słowach, czym naprawdę są emanacje Orła. – ciągnął don Juan. – Widzący musi je zobaczyć.

– A czy ty je widziałeś, don Juanie?

– Oczywiście, ze tak, a jednak nie potrafię ci wyjaśnić, czym są. Są obecnością, sprawiają wrażenie materialnej substancji, oślepiającego ciśnienia. Można je ujrzeć tylko na mgnienie oka, podobnie jak samego Orła.

– Czy można powiedzieć, don Juanie, ze to Orzeł jest źródłem tych emanacji?

– Rozumie się samo przez się, ze to Orzeł jest źródłem swoich emanacji.

– Chodzi mi o to, czy można to stwierdzić wizualnie.

– W Orle nie ma nic, co dałoby się postrzegać wizualnie. Wyczuwa go całe ciało widzącego. W każdym z nas jest coś, co potrafi sprawie, ze widzimy całym ciałem. Widzący wyjaśniają akt postrzegania Orła w bardzo prostych słowach ponieważ człowiek składa się z jego emanacji, musi tylko zwrocie się do własnych składników. To ludzka świadomość stwarza problemy, gmatwa wszystko i miesza. W kluczowym momencie, gdy chodzi tylko o to, by emanacje rozpoznały same siebie, ludzka świadomość czuje przymus interpretowania. Stąd bierze się wizja Orła i jego emanacji. Ale nie istnieją ani Orzeł, ani jego emanacje Istnieje coś, czego żadna żywa istota nie potrafi pojąć.

Zapytałem, czy źródło emanacji nazywane jest Orłem dlatego, ze wszystkie orły posiadają ważne atrybuty.

– Jest to po prostu sytuacja, gdy coś niepoznawalnego mgliście przypomina coś znanego. – wyjaśnił. – Dlatego właśnie próbowano przypisywać orłom cechy, których nie mają. Ale tak się zwykle dzieje, gdy ludzie podatni na wpływy uczą się wykonywać działania wymagające wielkiej trzeźwości umysłu. Widzący są bardzo różni.

– Czy chcesz powiedzieć, ze istnieją rożne kategorie widzących?

– Nie. Chcę powiedzieć, ze jest mnóstwo idiotów, którzy zostają widzącymi. Widzący to tylko człowiek pełen słabości, czy też raczej również pełna słabości ludzka istota może zostać widzącym. Podobnie marni ludzie bywają znakomitymi naukowcami. Charakterystyczne dla marnych widzących jest to, ze łatwo zapominają oni o cudowności świata. To, ze widzą, oszałamia ich i wierzą, iż liczy się tylko ich geniusz. Widzący musi być wzorem doskonałości, jeśli chce przezwyciężyć niemal niewzruszone niechlujstwo ludzkiej natury Jeszcze ważniejsze od samego widzenia jest, co się robi z tym, co się zobaczyło.

– Co przez to rozumiesz, don Juanie?

– Popatrz tylko jak nam się przysłużyli niektórzy widzący. Wpakowali nam swoją wizję Orła, który nami rządzi i pożera nas w chwili śmierci.

Don Juan uważał tę interpretację za wyraźny przejaw niechlujstwa. Nie podobała mu się myśl, iż coś nas pożera. Jego zdaniem trafniej byłoby powiedzieć, ze istnieje siła, która przyciąga naszą świadomość, jak magnes przyciąga opiłki żelaza. W chwili śmierci pod wpływem przyciągania tej niezmiernej siły cała nasza istota ulega dezintegracji.

Zdaniem don Juana obraz Orła pożerającego świadomość był groteskowy, sprowadzał bowiem nie poddające się opisowi zjawisko do czegoś tak przyziemnego jak jedzenie.

– Jestem bardzo przeciętnym człowiekiem. – stwierdziłem. – Opis Orła, który nas pożera, wywarł na mnie wielki wpływ.

– Tak naprawdę siłę tego wpływu można będzie ocenie dopiero wówczas, gdy sam to zobaczysz. – odrzekł. – Ale musisz pamiętać, ze stając się widzącymi nie pozbywamy się tym samym naszych wad. Toteż jest możliwe, ze gdy zobaczysz tę siłę, podobnie jak ja zgodzisz się bez oporu z niechlujnymi widzącymi, którzy nazwali ją Orłem. Z drugiej strony może się tak nie stanie. Może uda ci się oprzeć pokusie przypisywania ludzkich atrybutów temu, co niepojęte, i wymyślisz jakąś nową, trafniejszą nazwę.

– Widzący, którzy widzą emanacje Orła, często nazywają je rozkazami. – rzekł don Juan. – Nie mam zastrzeżeń do tej nazwy, chociaż ja sam przywykłem nazywać je emanacjami. Była to reakcja na preferencje mojego dobroczyńcy, który wolał nazywać je rozkazami. Moim zdaniem ta nazwa zgadzała się bardziej z jego dominującą osobowością niż z moją. Wolałem coś bezosobowego. Słowo “rozkazy" ma dla mnie zbyt ludzkie brzmienie, ale w gruncie rzeczy tym właśnie są emanacje, rozkazami.

Don Juan powiedział, ze widzieć emanacje Orła to ściągać na siebie katastrofę. Nowi widzący szybko uświadomili sobie olbrzymie trudności, jakie się z tym wiążą. Sporządzenie mapy nieznanego i oddzielenie go od niepoznawalnego kosztowało ich wiele cierpienia, zanim odkryli, ze wszystko składa się z emanacji Orła. Jedynie niewielki fragment tych emanacji pozostaje w zasięgu człowieka, zaś ograniczenia naszego życia codziennego zmniejszają go jeszcze bardziej, do malutkiego ułamka całości. Ten malutki ułamek emanacji Orła to to, co znane, niewielka ich część znajdująca się w zasięgu świadomości człowieka to nieznane, a cała niepojęta reszta to niepoznawalne.

Dalej don Juan mówił, ze nowi widzący byli pragmatykami i natychmiast zauważyli, ze emanacje działają w przymusowy sposób. Uświadomili sobie, iż wszystkie żywe istoty muszą wykorzystywać emanacje Orła nie wiedząc nawet, co to takiego. Uświadomili sobie jeszcze, ze organizmy są tak zbudowane, by wychwytywać pewien zakres tych emanacji i ze dla każdego gatunku ten zakres jest inny. Emanacje wywierają na żywe organizmy wielki nacisk, który powoduje, ze organizmy budują sobie obraz świata zgodny z własnym zakresem postrzegania.

– My, ludzkie istoty – mówił don Juan. – wykorzystujemy te emanacje i interpretujemy je jako rzeczywistość. Ale człowiek wyczuwa jedynie tak niewielką część emanacji Orła, że niedorzecznością jest przykładać zbyt wielką wagę do naszych spostrzeżeń, choć z drugiej strony nie da się zupełnie ich ignorować. Nowi widzący przekonali się o tym na własnej skórze, gdy ściągnęli na siebie okropne niebezpieczeństwa.

Don Juan siedział na swoim stałym miejscu w największym pokoju. Zazwyczaj nie było tam mebli i siedziało się na podłodze, na matach, jednak Carol, kobieta-nagual, wstawiała do pokoju wygodne fotele na okazje, gdy we dwoje na zmianę czytaliśmy don Juanowi wiersze hiszpańskojęzycznych poetów.

– Chciałbym, żebyś bardzo mocno skupił się na tym, co robimy – powiedział, ledwie usiadłem. – Rozmawiamy o sztuce opanowania świadomości. Prawdy, które omawiamy, to zasady tej sztuki.

Dodał, że w swych naukach dla prawej strony zademonstrował te zasady mojej normalnej świadomości. Pomagał mu w tym jeden z jego widzących towarzyszy, don Genaro, który bawił się moją świadomością z charakterystycznym dla widzących humorem i brakiem respektu.

– To Genaro powinien ci opowiadać o Orle – rzekł – tylko że jego wersje są zbyt nonszalanckie. Uważa, że widzący, którzy nazwali tę siłę Orłem, albo byli bardzo głupi, albo potraktowali to jako wielki żart, bo orły nie tylko składają jaja, ale także srają.

Don Juan roześmiał się i stwierdził, że jego zdaniem komentarze Genara są niezwykle trafne, dlatego wzbudzają w nim nieodpartą wesołość. Dodał, że gdyby to nowi widzący mieli opisać Orła, opis na pewno byłby zabawny.

Powiedziałem, że na pewnym poziomie uważam Orła za coś w rodzaju poetyckiej metafory, która wzbudza we mnie zachwyt, ale na innym poziomie traktuję ten opis dosłownie i wówczas wpadam w przerażenie.

– Jedną z największych sił w życiu wojownika jest strach – odparł. – Zmusza nas do nauki.

Przypomniał mi, że opis Orła pochodzi od starożytnych widzących. Nowi widzący nie zawracali sobie głowy żadnymi opisami, porównaniami ani przypuszczeniami. Pragnęli dotrzeć bezpośrednio do źródła wszelkich rzeczy i z tego powodu podejmowali niezmierne ryzyko. Widzieli emanacje Orła, ale nigdy nie zawracali sobie głowy opisywaniem go. Uważali, że widzenie Orła pochłania zbyt wiele energii i że starożytni widzący zapłacili już wysoką cenę za przelotne spojrzenie na niepoznawalne.

– A jak doszło do tego, że starożytni widzący stworzyli opis Orła? – zapytałem.

– Dla celów nauki potrzebny był im zwięzły zestaw wskazówek dotyczących niepoznawalnego. Dlatego stworzyli szkicowy opis siły, która rządzi wszystkim, co istnieje, opis ten jednak nie dotyczył emanacji, gdyż emanacje nie dają się w żaden sposób opisać w języku porównań. Poszczególni widzący mogą czuć ochotę, by wygłaszać komentarze na temat pewnych emanacji, ale to pozostaje ich osobistą sprawą. Inaczej mówiąc, nie istnieje gotowy opis emanacji, choć mamy taki opis dotyczący Orła.

– Zdaje się, że nowi widzący mieli bardzo abstrakcyjny sposób myślenia – skomentowałem. – Kojarzy mi się to ze współczesną filozofią.

– Nie. Nowi widzący byli nieprawdopodobnie praktyczni – odrzekł. – Nie interesowało ich wymyślanie logicznych teorii.

Don Juan uważał, że to starożytni widzący byli abstrakcyjnymi myślicielami. Konstruowali oni olbrzymie gmachy abstrakcji, właściwe im i ich czasom. I podobnie jak współcześni filozofowie, nie mieli żadnej kontroli nad konsekwencjami swych teorii. Z drugiej strony nowi widzący, pełni praktycyzmu, potrafili zobaczyć przepływ emanacji, a także to, w jaki sposób człowiek i inne żywe istoty wykorzystują te emanacje do konstruowania postrzeganego przez siebie świata.

– Jak człowiek wykorzystuje te emanacje, don Juanie?

– To tak proste, że brzmi wręcz idiotycznie. Dla widzącego człowiek jest świetlistą istotą. Ta świetlistość Pochodzi od emanacji Orła zamkniętych w naszym jajowatym kokonie. Ta konkretna część, ta garstka emanacji, którą obejmuje kokon, sprawia, że jesteśmy ludźmi.

Postrzeganie polega na dopasowywaniu emanacji zawartych wewnątrz naszego kokonu do tych, które znajdują się na zewnątrz. Widzący potrafią na przykład zobaczyć emanacje we wnętrzu każdej żywej istoty i powiedzieć, jakie emanacje na zewnątrz im odpowiadają.

– Czy emanacje przypominają linie światła? – zapytałem.

– Nie, zupełnie nie. To byłoby za proste. One są nie do opisania. A jednak ja osobiście powiedziałbym, że przypominają one świetliste włókna. Normalna świadomość nie potrafi pojąć tego, że te włókna są świadome. Nie potrafię ci tego wyjaśnić, bo sam nie wiem, co mówię. Mogę ci tylko powiedzieć we własnym imieniu, że te włókna są obdarzone samoświadomością, żywe i wibrujące; jest ich tak wiele, że liczby przestają mieć znaczenie, a każde z nich stanowi zamkniętą w sobie wieczność.