kraków(wawel)
TrochÄ ciekawostek â na weekend (czego to ludzie nie wymyĹlÄ ...
BIERUTÓWBOBOLICEBOLKÓWBRZEGBYDLINCIECHANÓWCIESZÓWDRZEWICADZIAŁDOWOGNIEWGOŁUCHÓWGRÓDEKGRUDZIĄDZJANOWICE
WIELKIEJANOWIECJEZIORO
GÓRECKIEKAMIENIEC
ZĄBKOWICKIKARPNIKIKAZIMIERZ
DOLNYKŁODZKOKOŁOKONIN-GOSŁAWICEKOWALEWO
POMORSKIEKOŹMIN
WLKP.KÓRNIKKRAKÓWKRĘPCEWOKRZYŻNA
GÓRAKWIDZYNLEGNICAŁAGÓWŁĘCZYCAMALBORKMIĘDZYRZECZMIRÓWMSTÓWMYŚLENICENIEPOŁOMICEOJCÓWOLEŚNICAOLSZTYN
(JURA)OLSZTYN
(WARMIA)OŁAWAOSTRĘŻNIKOSTRÓDAPABIANICEPIESKOWA
SKAŁAPŁOCKPŁONINAPODZAMCZE
z.OGRODZIENIECPOKRZYWNOPOZNAŃ
z.PRZEMYSŁAWAPOZNAŃ
z.CESARSKIPRZEWODZISZOWICERADLINRADZYŃ
CHEŁMIŃSKIRYBNICA
LEŚNARYCZÓWRYDZYNASMOLEŃSZAMOTUŁYSZCZECINSZTUMŚWINYTORUŃTORUŃ
z.DYBÓWTYNIECUNIEJÓWWAŁBRZYCH
z.KSIĄŻWAŁBRZYCH z.STARY
KSIĄŻWAŁBRZYCH z.NOWY
DWÓRWĄBRZEŹNOWIELICZKAWIELKA
WIEŚWOJSŁAWICEWROCŁAW
LEŚNICAWYSZYNAZAGÓRZE
ŚLĄSKIEZĄBKOWICE
ŚLĄSKIEZŁOTORIAŻMIGRÓD
KRAKÓWZamek
królewski na Wawelu
trategiczne położenie
wawelskiego wzniesienia docenili już nasi praojcowie
Neandertalczycy, którzy mniej więcej 50.000 lat temu przychodzili
tutaj popatrzeć sobie na Beskidy. Pierwsze zabudowania pojawiły się
na wzgórzu około VIIw n.e. i zamieszkane były prawdopodobnie przez
członków plemiennego państwa Wiślan. Zbudowali oni na samym jego
szczycie drewniano-ziemny gród, zdobyty na przełomie IX-X wieku albo
przez czeskich Przemyślidów albo przez plemię Polan. W roku 992 (lub
999) na Wawel wkroczył Mieszko I (albo Bolesław Chrobry) i
datę tę można potraktować jako wstęp do wielkiej kariery królewskiej
rezydencji.a
panowania pierwszych Piastów Wawel pozostawał nadal
drewniano-kamienno-ziemnym grodem, w którym pierwszą murowaną
budowlą była katedra p.w. św. Wacława, wzniesiona ok. 1020r. z
inicjatywy Bolesława Chrobrego lub biskupa Poppona. Drugą,
tzw. Hermanowską wybudowano z inicjatywy Władysława Hermana
ok. 1090r. Po licznych wojennych zawieruchach w połowie XIw.
Kazimierz Odnowiciel przeniósł stolicę państwa polskiego z
Gniezna do Krakowa. Rozbicie dzielnicowe, zapoczątkowane niezbyt
mądrą decyzją Bolesława Krzywoustego, nie wpłynęło negatywnie na
znaczenie grodu nad Wisłą, w którym na początku XIIw. postawiono
pierwsze murowane budynki o charakterze obronnym, a pod koniec
XIIIw. przystąpiono do budowy zamku gotyckiego oraz murowanych
obwarowań. Pod koniec XIIIw. Wwaelskie Wzgórze było już zamkniętym
zespołem, składającym się z zamku właściwego we wschodniej części
oraz budowli sakralnych w części zachodniej wzniesienia. W
międzyczasie trwały liczne i częste walki, wojny, podjazdy i
najazdy, których częściowy kres przyniosły rządy Władysława
Łokietka. W połowie XIVw. Kazimierz Wielki rozbudował zamek
gotycki, stawiając m.in. nowe baszty i piękną
katedrę.
Prawdopodobny wygląd książęcego zamku w XIIw. wg A.
Malinowskiej
poka renesansu i cały
XVIw. stanowił okres świetności zarówno Krakowa jak i wawelskiego
zamku. Na dwór królewski przybywali wówczas wielcy artyści z Włoch,
Niemiec i Niderlandów, którzy z inicjatywy najpierw Jana
Olbrachta, a później Zygmunta I Starego, oraz za
pieniądze polskiego podatnika, przebudowali starą twierdzę na
wspaniałą renesansową rezydencję. Im bliżej było jednak końca wieku,
tym większe chmury gromadziły się nad wawelskim wzgórzem. Szlachta
coraz mniej chętnie przybywała do odległego Krakowa, którego
położenie, przy przesunięciu granic Rzeczypospolitej daleko na
wschód, stało się jak na stolicę dość nietypowe. W roku 1595 pożar
poważnie uszkodził zamkową budowlę i mimo, że odbudowano ją w stylu
barokowym, tęskniący za swą rodzinną Szwecją król Zygmunt III
Waza w 1619r. przeniósł się wraz z dworem bliżej Bałtyku, do
prowincjonalnej Warszawy. Od tego czasu Wawel powoli tracił na
znaczeniu, chociaż nadal w tamtejszej katedrze odbywały się
koronacje władców Polski.a początku XVIIw. Władysław IV wzmocnił założenie
nowymi bastionami. Nie pomogły one jednak w odparciu wojsk
szwedzkich, które po trzytygodniowym oblężeniu zdobyły Wawel w
1655r. i okupowały go przez dwa lata, kradnąc co się da. Krótki zryw
kościuszkowski z 1794r. przyniósł miastu z kolei okupację pruską. W
1795r. pruscy żołnierze wtargnęli do zamkowego skarbca i zrabowali
złoto (m.in. 6 koron, 4 berła, 4 jabłka, miecze i relikwiarze),
które następnie przetopili na monety. To, co udało się uratować, po
powstaniu listopadowym ukradli Rosjanie. Po rozbiorach Wawel wpadł w
ręce Austriaków, którzy urządzili tu lazaret i koszary wojskowe, a
dziedziniec zamku dolnego zamienili w plac musztry. W 1905r. cesarz
Franciszek Józef I wspaniałomyślnie oddał zabytek narodowi
polskiemu. Od 1920r. do wybuchu II wojny światowej obiekt był
reprezentacyjną siedzibą prezydenta Rzeczpospolitej. Podczas
okupacji Kraków pełnił rolę stolicy Generalnej Guberni, a na Wawelu
rezydował jej szef Hans Frank. Po wojnie zamkowe budowle
odrestaurowano i przeznaczono na siedzibę bodaj najdroższego muzeum
w Polsce.
Wawel od
strony Wisły
ierwszym murowanym
budynkiem o charakterze obronnym była wieża, wzniesiona w pierwszej
połowie XIIw. w północno-wschodniej części wawelskiego grodu.
Zbudowano ją z ciosów wapienia i piaskowca na planie kwadratu o boku
8 metrów. Obwodem warownym nadal pozostawał drewniano-ziemny wał,
kilkakrotnie naprawiany i wzmacniany. Budowę zamku gotyckiego
rozpoczęto od wzniesienia nowego pałacu z tzw. Wieżą
Łokietkową, których fundatorem był Bolesław Wstydliwy
albo Leszek Czarny. Następnym etapem rozwoju książęcego
założenia stanowiła budowa kamiennych murów zamku wraz z basztą
Jordanką. Mur podzielił wówczas teren wzgórza na zamek górny
z rezydencją panującego oraz zamek dolny z katedrą, kościołami,
domami biskupów i możnych oraz zabudowaniami gospodarczymi.a panowania Kazimierza
Wielkiego rozbudowano gotycki pałac królewski oraz dokończono
wznoszenie katedry. Przystąpiono również do wzmacniania systemu
fortyfikacyjnego, stawiając obronne baszty i nową wieżę o
charakterze obronno-mieszkalnym. Najbardziej znaną z nich jest tzw.
Baszta Złodziejska, która wzięła swą nazwę od mieszczącego
się w niej więzienia, i w której przebywali m.in. Krzyżacy wzięci do
niewoli po bitwie pod Grunwaldem. Przy południowym odcinku muru
obronnego usytuowano Baszę Panieńską oraz - nie zachowane do naszych
czasów - baszty: Szlachecką i Tęczyńską. Również nie lubiący Krakowa
Władysław Jagiełło dbał o rozbudowę i unowocześnienie systemu
umocnień. Podwyższył niemal cały obwód murów i wzmocnił go przez
budowę przedmurza z wykuszami. Za panowania Kazimierza
Jagiellończyka zbudowano z kolei dwie największe baszty. W
północno-zachodnim narożniku zamku górnego stanęła Baszta
Senatorska, zwana dawniej Lubranką, a w południowo-zachodnim
narożniku zamku dolnego 40-metrowa Baszta Sandomierska.ajwiększe
pszekształcenia królewskiej rezydencji nastąpiły w XVIw. Obięły one
głównie modernizację i rozbudowę kompleksu zabudowań mieszkalnych i
reprezentacyjnych. W latach 1502-36 dostawiono do siebie kolejne
budowle pałacowe, tworzące trzy skrzydła mieszkalne wokół
pięciokątnego dziedzińca, zamkniętego od południa murem parawanowym.
Dziedziniec otoczono bogato zdobionymi trójkontygnacyjnymi
krużgankami. Projektantami rozbudowy byli m.in. Franciszek z
Florencji, mistrz Benedykt, Bartłomiej Berecci i Eberhard Rosenberg.
W latach 1517-33 właśnie według projektu Berecciego wzniesiono
Kaplicę Zygmuntowską. Na przełomie XVI i XVIIw. przekształceniom
uległo północne skrzydło zamku, przebudowane pod kierunkiem
Giovanniego Trevano dla Zygmunta III Wazy. Powstała wtedy
reprezentacyjna klatka schodowa - tzw. Schody Senatorskie - i nowe
wnętrza. Dobudowane zostały też dwie wieloboczne wieże nakryte
barokowymi hełmami.latach 40-ych XVIIw. rozpoczęto wznoszenie nowego rodzaju
fortyfikacji, mających odpowiadać ówczesnym wymogom obrony
artyleryjskiej. Od strony południowej i północy zbudowano bastiony
wzmacniane ziemnym szańcem. W roku 1794 ukończono - pod kierunkiem
księcia Ludwika Wirtenberskiego - budowę dodatkowych
fortyfikacji na planie gwiaździstym. Ostatnią akcję umacniania
wawelskiego wzgórza przeprowadzili zaborcy austriaccy, którzy w
połowie XIXw. stworzyli nowy system obronny, składający się z
pełnego obwodu murów kamienno-ceglanych oraz dwóch kaponier
zwieńczonych krenelażem i zaopatrzonych w machikuły. Austriacy
wyburzyli również stare domy duchowieństwa katedralnego, stawiając
na ich miejscu szpital wojskowy. Po wojnie zamek odrestaurowano w
stylu renesansowym.
Zamek
królewski na Wawelu w XIXw.:1 - Zamek górny, 2 - Baszta
Senatorska, 3 - Baszta Sandomierska,4 - Baszta Złodziejska, 5 -
Bastion, 6 - Domy duchowieństwa,7 - Katedra, 8 - Dom Jana
Długosza
becnie Wawel stanowi
siedzibę muzeum, tak licznego w ciekawe eksponaty i atrakcje, że
całość została podzielona tematycznie na części, i chęć obejrzenia
każdej z nich wiąże się z kupnem oddzielnego biletu. Są to: Komnaty
Królewskie, Prywatne Apartamenty Królewskie, Skarbiec Koronny i
Zbrojownia, Sztuka Wschodu, Wawel Zaginiony, Katedra Królewska oraz
Smocza Jama. Podział taki umożliwia lepszą organizację zwiedzania i
skupienie się na tym, co akurat najbardziej nas interesuje. Powoduje
jednak, że chętni do obejrzenia całości złapią się za głowę, kiedy
podliczą, ile ich to będzie kosztować.omnaty i Apartamenty
Królewskie zajmują większość pomieszczeń zamku. Podczas
rekonstrukcji starano się odtworzyć ich wygląd z czasów panowania
Jagiellonów i częściowo z okresu Wazów. Na parterze i I piętrze były
pokoje prywatne - mieszkał tu król z rodziną, swoje izby mieli też
niektórzy dworzanie. II piętro to część reprezentacyjna zamku.
Przyjmowano tu poselstwa, obradował sejm, urządzano uroczystości i
zabawy. Nazwy pomieszczeń tłumaczą ich przeznaczenie, niektóre
nazwano również od zdobiących je malowideł i elementów wyposażenia
np.: Sala Turniejowa, Sala Poselska, Sala "Pod Planetami" czy Sala
Senatorska. W tej ostatniej obradował Senat, odbywały się bale,
przedstawienia teatralne i ważne uroczystości. Rolę sali tronowej
pełniła Sala Poselska. Jej strop zdobią XVI-wieczne główki królów,
dworzan i mieszczan (podobno jedna z głów zwróciła królowi
Zygmuntowi Augustowi uwagę, aby sądził sprawiedliwie, dlatego teraz
ma związane usta). Pierwotnie było ich 194, przetrwało 30.omnaty ozdobione są
wspaniałymi arrasami - tkanymi z jedwabnych, wełnianych i metalowych
nici, przedstawiającymi sceny biblijne, fantastyczne stwory, herby i
inicjały królewskie. Pojawiły się na Wawelu wraz z królową Boną; do
dziś zachowało się ich około 140. W salach I i II piętra znajduje
się wystawa orientaliów - między innymi jednej z największych na
świeci kolekcji namiotów tureckich i perskich, broń wschodnia,
dywany i kobierce, chorągwie i inne przedmioty zdobyte pod
Wiedniem.Bilet wstępu na Komnaty kosztuje 12/7 zł, do Prywatnych
Apartamentów 15/12 zł (bilety limitowane), a za obejrzenie Sztuki
Wschodu trzeba zapłacić 6/4 zł. Do Komnat Królewskich w poniedziałek
można wejść za darmo.
Zamek
górny od wschodu
o XVIII i XIX-wiecznych
rozbojach w Skarbcu pozostała tylko część cennej kolekcji
królewskich insygniów i regalii. Wśród tego, co udało się uratować,
najsłynniejszy jest niewątpliwie Szczerbiec, koronacyjny
miecz królów polskich. W Zbrojowni obejrzeć można ponadto kolekcje
zbroi, hełmów, tarcz oraz broni siecznej i palnej. Wiele z nich jest
pięknie zdobionych - były nie tylko orężem, ale także dziełami
sztuki. Wawel Zaginiony prezentuje z kolei fundamenty i fragmenty
średniowiecznych zabudowań sakralnych, uzupełnione rekonstrukcją
komputerową, dzięki której można zobaczyć, jak prawdopodobnie
wyglądały nieistniejące już budynki.Bilet wstępu do Skarbca
kosztuje 12/7 zł, a na Wawel Zaginiony 6/4 zł. W poniedziałki na
obydwie wystawy można wejść za darmo.edną z najważniejszych
świątyń w Polsce jest niewątpliwie wawelska katedra. Odbywały się w
niej uroczystości koronacyjne, tutaj monarchowie i ich dzieci
zawierały śluby i chrzcili potomków. W jej wnętrzu oraz podziemiach
spoczywają niemal wszyscy królowie Polski. Obecnie katedra ma postać
trzynawowej, trzywieżowej bazyliki z transeptem i kaplicami.
Najpiękniejszą z nich jest pokryta pozłacaną blachą, XVI-wieczna
renesansowa Kaplica Zygmuntowska - mauzoleum ostatnich Jagiellonów.
Na środku nawy głównej umieszczono osłoniętą barokową kopułą trumnę
z relikwiami patrona świątyni - św. Stanisława. Wyróżnia się również
wykonany przez Wita Stwosza w 1492r. nagrobek Kazimierza
Jagiellończyka. Niedaleko ołtarza głównego znajduje się z kolei grób
jednego z dobroczyńców Krakowa - Kazimierza Wielkiego, a naprzeciw
niego - sarkofag Władysława Łokietka. Niektórzy władcy spoczywają w
podziemiach budowli. Umieszczono tam również prochy wieszczów i
bohaterów narodowych.wieży zygmuntowskiej zawieszono jeden z największych w
Europie dzwon Zygmunt. Powstał on w 1520r. na polecenie
Zygmunta Starego i waży prawie 11 ton. Zygmunt odzywa się
tylko w czasie ważnych uroczystości kościelnych i narodowych, a jego
dotknięcie podobno przynosi szczęście.Przy wejściu do katedry
zawieszono olbrzymie kości. Niektórzy twierdzą, że są to
pozostałości po Smoku Wawelskim. Hipoteza ta wydaje się mało realna
i prawdopodobnie największa z kości jest po prostu żebrem wieloryba,
a pozostałe to piszczel mamuta i czaszka nosorożca. Choć w katedrze
królewskiej byłem wiele razy i nigdy nie musiałem płacić za wstęp,
to ponoć od niedawna jest ona biletowana, a za wejście do podziemii
i na wieżę trzeba zapłacić na
pewno.
Katedra
podnóża wawelskiego
wzgórza znajduje się kilka grot, które podobno były mieszkaniem
straszliwego smoka. Każdy chyba zna tę historię, dodam więc tylko,
że na pamiątkę słynnego stwora w 1972r. postawiono jego ziejącą
żywym ogniem rzeźbę, której obejrzenie wyciągnie z naszych mocno już
przetrzebionych kieszeni kolejne 3 złote.
(2002)
W
pobliżu:Tyniec - warowne opactwo
Benedyktynów XIw., przebudowane, ok. 11 kmWieliczka - zamek żupny
XIVw., przebudowany i odbudowany, 13 kmKorzkiew - ruina zamku
rycerskiego XIVw., w odbudowie, ok. 15 kmMorawica - plebania
XVIIw. na miejscu dawnego zamku, 16 kmWielka Wieś (Biały Kościół)
- pozostałości zamku rycerskiego XIVw., 17
km
STRONA
GŁÓWNAMINIGALERIAO
AUTORZEZAMKI W
PORTUGALIIPRZEGLĄDANIE KSIĘGI GOŚCIDOPISZ
SIĘ!