25 (16)

Trochę ciekawostek – na weekend (czego to ludzie nie wymyślą ...

Zbigniew Nienacki     
  Raz w roku w Skiroławkach
   
. 25 .    



O konaniu Pańskim, ludzkim strachu i o tym, co można ujrzeć w głębi siebie


    Rano w Wielki Piątek wstąpiła Gertruda Makuch do chałupy
Justyny Wasilczuk i zabrała ją z sobą do domu Otto Szulca, gdzie miało się odbyć
nabożeństwo dla garstki wiernych, którym przewodził pastor Dawid Knothe. Z
początku Justyna trochę się wzbraniała przed pójściem do Szulca, ponieważ była
innej wiary, ale Gertruda jej wytłumaczyła, iż Pan Bóg na takie drobiazgi nie
zwraca uwagi. Nawet doktor, ze synem swoim, Joachimem, będzie na nabożeństwie w
domu Szulca, choć, jak to on - raz w Boga wierzy, a raz nie wierzy. Miała zaś
Makuchowa przede wszystkim na względzie fakt, że od śmierci swego męża Justyna
aż rozkwitała i twarz miała podobną do Matki Przeczystej z ikony, która w rogu
jej izby wisiała. Pragnęła, aby ją doktor zobaczył i na jej widok porzucił swój
smutek i owo zapatrzenie, jakie u niego w ostatnim czasie dostrzegała. "Pójdę z
wami i wymodlę dla siebie dziecko" -oświadczyła wreszcie Justyna. "Jakże to?" -
zdumiała się Gertruda Makuch. - "Przecież nie masz już męża". Lecz odpowiedź
Justyny była zdecydowana: "dla poczęcia dziecka mąż nie jest potrzebny, ale
mężczyzna i łaska Boża".
    Rankiem tedy w Wielki Piątek stara Gertruda i młoda Justyna
szły drogą przez wieś okryte czarnymi chustkami tak, że im tylko oczy było
widać. Tego dnia bowiem padał śnieg z deszczem, z ust leciała para, co w
kwietniu w tych stronach nie jest czymś niezwykłym.
    - Aby mieć dziecko, Justyno - już któryś raz tłumaczyła jej
cicho Gertruda Makuch - Kłobuka musisz złapać, który mieszka na bagnach za domem
doktora. W beczce z pierzem go usadź, jajecznicę mu dawaj do jedzenia i proś o
dziecko, a on ten rozkaz wykona. Pamiętać tylko trzeba, aby nie był głodny, bo
inaczej kominem ci wyfrunie i chałupę całą spali, gdyż iskrami z ogona sypie,
kiedy jest zagniewany. Z Umowa jestem, a tam jeden gospodarz miał Kłobuka.
    Justyna słuchała uważnie i potakiwała głową. Była pewna, że
któregoś dnia weźmie w woreczek trochę owsa albo jęczmienia, pójdzie aż na bagna
za domem doktora i ziarnek rzuci to tu, to tam, aż jak po wyznaczonej dróżce,
dziobiąc ziarnka, Kłobuk przywędruje na jej podwórze, do beczki z pierzem, którą
przygotowała na strychu.
    Mijając cmentarz, gdzie żółcił się jeszcze kopczyk usypany nad
trumną Dymitra, Justyna przeżegnała się, gdyż tak się należało uczynić młodej
wdowie. Ale w domu Szulca zaraz o Dymitrze zapomniała, bo ujrzała doktora, który
siedział na prostej drewnianej ławie w drugim rzędzie. Po prawej miał syna
swego, a po lewej starego Otto Szulca, z siwą ogromną brodą rozpostartą na
piersi jak biała serweta. Justyna była pewna, że doktor jej nie zauważył,
ponieważ Gertruda zajęła dla niej i dla siebie miejsce w ostatnim rzędzie, tuż
pod ścianą. Zaraz też zjawił się pastor Dawid Knothe i rozpoczęło się
nabożeństwo. Przyglądała się Justyna uważnie synowi doktora, który wydał się jej
pięknym jak młoda panienka, a że opowiadała jej Gertruda o jego anielskim
graniu, więc zarazem aniołem jej się wydał ze swymi jasnymi włosami i białą
twarzą. Aż w pewnej chwili przenikliwy chłód ją ogarnął i zapragnęła jego
śmierci, aby nie był tak blisko doktora. Lecz zaraz potem doktor nieco odwrócił
głowę i spojrzał na nią swymi niebieskimi oczami, a wówczas grudka lodu, jaka w
niej zastygła, roztajała nagle i poczuła ogromne ciepło pulsujące w całym ciele.
Pastor Dawid Knothe mówił o śmierci i odkupieniu, lecz zbyt wiele ciepła i
radości było w Justynie, aby odnalazła w sobie choćby iskrę współczucia. Czyż
nie dwa razy umierała na początku swego małżeństwa z Dymitrem? Rankiem rodziła
się na nowo i była jak nowo narodzone jagnię, które stąpa na drżących nogach.
Czemu więc ludzie opłakują mękę czyjegoś konania, jeśli jest ono niewysłowioną
rozkoszą, po której następuje wskrzeszenie, choć nie każdemu to się zdarza?
Dziewczynką była, gdy chłopak sąsiadów powiesił się nagi w lesie i pobiegła z
innymi, aby go zobaczyć. Czy nie miał nasienia na chudych udach, co oznaczało,
że ze śmiercią, jak z kobietą zażywał rozkoszy? Może tak właśnie umierał Dymitr,
jak ona dwa razy umierała w jego ramionach. Może również narodzi się na nowo,
jak ona rodziła się dwa razy? To była wina Dymitra, że już nigdy więcej nie
skonała, gdyż ją zaczął bić i mówił, że jest jałowa, a sam był jak martwe
drzewo. Czy zazna jeszcze kiedyś męki konania i czy urodzi się na nowo, aby
innymi oczami spojrzeć na świat? I taki ją żal nad sobą ogarnął, że łzy jej
pociekły po twarzy. Ujrzawszy zaś owe łzy wszyscy, którzy byli zebrani na
modlitwach poczuli się wzruszeni. Pastor Knothe podniósł głos i mówił jeszcze
groźniej: - ...Ale któż ż was, tu zebranych, odkupienie sobie chce
przywłaszczyć, choć jest niewolnikiem grzechu? Któż z was uwolniony od grzechu
pragnie się stać, bo pojmany jest przez szatana? Bo czy w rzeczy samej chcecie
wybawić się ze swej niewoli, od waszego złego sumienia, od nieprzyjaźni przeciw
Bogu, od waszej trwożliwej bojaźni i od waszego zuchwałego i leniwego serca?
Zali dalej pragniecie pozostać tak twardymi i bezlitosnymi, jakimi pozostajecie
w niewoli grzechu?
    Tak pytał zebranych pastor Dawid Knothe i ręce rozkrzyżował na
tle białej ściany, stając się podobny do wielkiego czarnego krzyża z umarłym
Chrystusem, który wisiał za jego plecami na ścianie.
    Zadrżał stary Otto Szulc i dygocącą lekko dłoń położył na
białej brodzie. Na karku czuł oddech najstarszego syna Franciszka, który miał
trzydzieści dwa lata i nie otrzymał od ojca gospodarstwa do narządzania. Może
dlatego nie ożenił się jak nicpoń, i nierób ciągle wałęsał się przed sklepem z
cieślą Sewrukiem, młodym Galembką, Antkiem Pasemko i Szczepanem Łarynem.
Młodszemu synowi, Janowi, chciał pozostawić stary Otto Szulc swój ogromny dom,
oborę, stodołę i świniarnię, piętnaście krów dojnych, siedemdziesiąt owiec,
osiemdziesiąt sztuk trzody, trzydzieści hektarów ziemi, traktor i wiele
narzędzi. Młodszy syn był mu bowiem zawsze posłuszny. Starszemu chciał dać Otto
Szulc tylko pieniądze, aby sobie gdzieś dom kupił lub niewielkie gospodarstwo.
Podobnie wyposażył córki swoje, które już dawno były zamężne, a nawet wnuczki
miał od nich małe i jedną prawie dorosłą. Nierówno więc dzielił stary Otto Szulc
miłość i dobro między swoje dzieci, może dlatego, że z dwóch żon je miał, a
najpewniej, że kiedyś stwardniało mu serce i od Boga się odwróciło. Dla kromki
chleba zabił człowieka w lesie i tam go zagrzebał. Straszne to były lata i
Człowiek stawał się jak zwierz. Z wojska znienawidzonego uciekł i w dziurze,
którą sam w lesie wykopał, przez pół roku mieszkał, wtajemniczywszy w tę sprawę
tylko swoją pierwszą żonę, aby mu jeść do lasu nosiła. Aż wreszcie front
przeszedł i zginęła żona, która tajemnicę jego kryjówki znała. Nie wiedział tym
i czekał na jej przyjście w swojej norze leśnej. A gdy już piąty dzień jej nie
było, zobaczył jakiegoś człowieka, co przez las przechodził i niósł na ramieniu
worek - jak mu się zdało - z chlebem. Zabił tego człowieka bagnetem i nie opodal
zakopał. W worku znalazła się tylko jedna kromka chleba, głodu nią nie nasycił,
a człowieka życia pozbawił. Po latach szukał tego miejsca, aby zabitemu
chrześcijański pogrzeb wyprawić, lecz las, choć rośnie powoli, to jednak szybko
zmienia swoją twarz, i Otto na tamto straszne miejsce nie natrafił, choć było to
gdzieś koło Białego Chłopa, w pobliżu rozstajnych dróg. Zbyt szybko z początku
wyrzucił z pamięci obraz tamtej chwili, a gdy grzech począł mu ciążyć, Pamięć
przestała być posłuszną, a zresztą w międzyczasie wiele nowych zrębów powstało i
wiele młodników wyrosło. Dla jednej kromki chleba zabił obcego człowieka i nawet
głodu wtedy nie nasycił. Nocą odważył się zakraść do wioski. W opustoszałym domu
zastał tylko dwie córki, które miały nieco ponad dziesięć lat i
czternastoletniego pierworodnego syna. Od nich dostał jedzenie i wrócił do
swojej nory w lesie, z czasem coraz częściej na całą noc lub na cały dzień do
domu powracając. Dwa razy go chwytano i prowadzono na rozstrzelanie, choć już
munduru nie nosił. Za każdym razem ratowało mu życie albo prosie ukryte pod
klepiskiem stodoły, albo ciele, pasące się na polanie leśnej. Wreszcie przybył
do Skiroławek chorąży Niegłowicz i sprawiedliwość zaprowadził, za co zapłacił
swoim synem, podobnie jak Szulc zapłacił swoim, także pierworodnym. Tylko, że
Otto Szulc ożenił się potem ze swoją daleką krewniaczką i jeszcze dwóch synów
spłodził, chorąży zaś jedynego syn na doktora wykształcił. A był ten doktor,
podobnie jak jego ojciec, chorąży, sprawiedliwość ceniący. Zdarzyło się, że gdy
słupy elektryczne w Skiroławkach wymieniano, brygadzista pewien rozkazał nowy
słup wkopać tuż przed wrotami stodoły Szulca, aby ten ani wjechać, ani wyjechać
z niej nie mógł. Na protesty odpowiadał: "Obcy mundur ta świnia nosiła". Udał
się wtedy Szulc do domu na półwyspie jak za czasów chorążego Niegłowicza. Doktor
wysłuchał go, potem strzelbę załadował brenekami. Poszli razem w milczeniu przez
wieś, stary Szulc i doktor, ale Szulcowi się zdawało, że jak przed wieloma laty
znowu idzie z chorążym po sprawiedliwość. Dwa razy wystrzelił doktor pod nogi
brygadziście, zanim ten wreszcie rozkazał słup trakcyjny przenieść o kilka
metrów dalej. Skargi zaś później pisał brygadzista w szeroki świat i nawet
milicja przyjeżdżała na wywiad w tej sprawie, ale Jonasz Wątruch, co już wówczas
był sołtysem, stwierdził, że doktor na jego podwórzu dwoma strzałami zabił psa,
którego podejrzewano o wściekliznę, a kto nie wierzy, niech psa odkopie za jego,
Wątruchową, stodołą. I tak sprawdziło się przysłowie o tym, że "tu jest pies
pogrzebany". Odpuści Pan kłamstwo Wątruchowi, ale nie uczyni tego z Otto
Szulcem, za to, że zabił dla kromki chleba, za jego zatwardziałość wobec syna. Z
otwartym czołem tylko sprawiedliwi staną przed Panem. Położył więc Otto Szulc
swoją suchą dłoń na białej brodzie i dygotał ze strachu, gdyż czuł, że jeszcze w
tym roku stanie przed Bogiem. Ale choć lękał się Pana i jego sądu, to przecież
ani przez chwilę nie myślał, aby oddać gospodarstwo najstarszemu, ponieważ sam
Pan nie uczynił inaczej, gdy upodobał sobie Abla a nie Kaina, jak on upodobał
sobie Jana, a nie Franciszka. Czemu to Pan chciał wejrzeć na ofiarę Abla, a
wzdragał się wejrzeć na ofiarę Kaina, przez co zazdrość jego wzbudził i sam stał
się przyczyną grzechu bratobójstwa? Któż się okaże sprawiedliwym wobec Pana,
jeśli grzech wciska się wszędzie? Doktor mówił kiedyś Szulcowi, że
prawdopodobnie grzech jest także i w niebie, dlatego być może zbuntowali się
przeciw Bogu wspaniali aniołowie. Tak niekiedy bluźnił przeciw Bogu doktor
Niegłowicz, a Szulc milczał, ponieważ w ten sam sposób myślał, gdy zakłuł
człowieka dla kromki chleba. Łatwo być sprawiedliwym z pełnym brzuchem i w
sytości zmysłów, inaczej zaś jest, gdy siedzi się w leśnej norze i głód pali
wnętrzności. Łatwo jest być sprawiedliwym na wysokościach, inaczej jest na
Ziemi, gdzie istota ludzka miota się między życiem i śmiercią, między radością i
cierpieniem. On, Otto Szulc, każdemu mówi, aby żył na świecie jak pielgrzym i
myślał o zbawieniu swej duszy, lecz ileż razy łamał te przykazania jak chrust do
pieca? Czy nie zgrzeszył strasznie wobec Ruth Miller, która w rok po wojnie
powróciła do Skiroławek niemal naga i bosa, z malutką Bertą na ręku? Jakże
piękną mu się wówczas wydała, zgrzeszył z nią myślą i uczynkiem. Ale ją zawsze
nie jako gospodynię a służącą traktował, nie jako człowieka, lecz jako rzecz. I
gdy pojawiali się we wsi rozmaici maruderzy z bronią i bez broni, on zaś już
wszystko, co było ukryte pod klepiskiem i w innych miejscach, oddał za cenę
życia i spokoju, i nie było też możliwości, aby po pomoc do chorążego na
półwysep pobiec, mówił do Ruth: "Wyjdź do nich, pobądź z nimi, a odejdą". I
jakże mógł się potem ożenić z Ruth, skoro z obcymi ludźmi, choćby i z jego
polecenia, byle gdzie się pokładała? Wziął sobie za żonę najmłodszą siostrę
Erwina Kryszczaka, gdyż dziewicą była, a Ruth odeszła z Bertą na życie samotne i
trudne dopóki się nią drwal Janas nie zajął.
    Tak, był grzeszny i grzesznym pozostał. Aż do tej pory gorzeje
mu w żyłach ogień, który w nim przed laty rozpaliła starsza siostra, Estera. W
dojrzewającym zbożu czytała mu, czternastoletniemu chłopcu, proroctwa Ezechyjela
o owej niewieście z matki Hetejki i ojca Amorejczyka, co sprośności czyniła na
każdym kroku, po wszystkich rozstajnych drogach pobudowała wyżyny swoje, a
uczyniła obmierzłą piękność swoją, rozkładając nogi każdemu mimo idącemu.
Rozchyliwszy kolana Estera kazała mu się gładzić po owłosionym podbrzuszu,
gładziła go po sterczącym członku, aż niemal omdleli od zapachu zboża, rozkoszy
i słońca, które lało się z nieba. Ten ogień pali się wciąż jeszcze w jego całym
ciele, bo czy inaczej, on, starzec, kiedy mu i druga żona zmarła, chodziłby od
czasu do czasu z kurą pod pachą do domu Porowej, która otwierała przed nim swoje
obmierzłe wnętrze, on zaś zamiast splunąć i odejść, jeszcze rad w nie zaglądał.
Zakradał się też do Porowej stary Kryszczak. Cudzołożył i doktor. Opowiadano
wkoło, że musi najpierw upokorzyć kobietę, zanim w nią wejdzie. Lecz przecież
wszyscy oni pragnęli ciągle ratować swoje dusze; upadali, ale i podnosili się z
upadku; potykali się, ale i prostowali po potknięciu, pomni, że są jak
pielgrzymi, którzy ku śmierci dążą.
    - A było tam naczynie pełne octu - mówił pastor Dawid Knothe. I
zaraz jeden z nich wziął gąbkę, napełnił ją octem, a włożywszy na trzcinę podał
do ust Jego, i dał Mu pić. Tak było z Jezusem i tak będzie z nami. Wówczas, w
godzinie naszej śmierci, kto stanie przy naszym łożu, gdy zakrzykniemy:
"pragnę"! Powiedziane zostało, że gdy umierał nasz Pan, ciemność zapadła i
rozdarła się zasłona w świątyni. Któż z was może powiedzieć, że nie żyje w mroku
i że nie ma rozdartej duszy? Czymże jest mrok, jeśli nie matką lęku, który
towarzyszy wam od kolebki aż do śmierci. Czy nie rodzicie się w bólu i trwodze,
a potem żyjecie w ciągłym lęku o własne zdrowie, o zdrowie swoich najbliższych?
Aż przychodzi konanie pełne bólu i trwogi. Boicie się tego, co było wczoraj, i
tego co jest dziś, a także tego, co przynieść może jutro. Lękacie się śpiąc, i
jedząc, i rozmnażając się, i unikając rozmnażania. Szyderstwem, kpiną, żartem,
pięknem lub zabawą, myślą wzniosłą i myślą dociekliwą próbujecie bezradnie
wyjaśnić świat, ale im bardziej go sobie wyjaśniacie, tym większa trwoga was
ogarnia i zaczynacie się już lękać sami siebie. Czegóż to się już nie boicie?
Samotności, i braku samotności. Miłości, i braku miłości. Trwoży was pokarm,
który do ust bierzecie, i woda, którą pijecie. A najbardziej lękacie się tego,
co kryje się w mroku waszej duszy; tego, że staliście się jak rozdarta zasłona w
świątyni.
    Zdawało się pastorowi, że od jego słów miękną ludzkie serca i
dają się ugnieść jak glina, znika w ludziach zatwardziałość i nienawiść,
odchodzi lęk i ból, a na jego miejsce pojawia się tęsknota za nieznanym i
wielkim, za światłością. I może nawet tak było w rzeczy samej w owej krótkiej
chwili, gdy w wyobrażeniu widzieli naczynie z krwią niesione do świątyni, aby
odkupieni zostali. Lecz zaraz potem znowu ogarnęła ich ludzka troska. I nawet
doktor Jan Krystian Niegłowicz pomyślał, że nie chciałby aż tak głęboko zajrzeć
w swoją duszę, jak tego pragnął pastor Dawid Knothe. Bo gdyby dane było
człowiekowi popatrzeć w głąb siebie, jak w zaczarowane lustro, cóż mógłby
zobaczyć?

następny    

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

strefamiszcza.htw.pl